Pozwolenie na prace pożarowo niebezpieczne – kto ma prawo je wydać?

W każdej branży przemysłowej, budowlanej czy energetycznej występują zadania wymagające szczególnych środków ostrożności. Jedną z najbardziej ryzykownych kategorii są tak zwane prace pożarowo niebezpieczne – działania, które mogą doprowadzić do powstania ognia lub wybuchu. Ze względu na potencjalne zagrożenia, ich realizacja obwarowana jest ścisłymi przepisami prawnymi i proceduralnymi. Zasadniczym pytaniem, które zadają sobie wykonawcy, kierownicy budów i inspektorzy, jest: kto może wydać pozwolenie na prace pożarowo niebezpieczne?

Czym są prace pożarowo niebezpieczne i gdzie występują najczęściej

Prace pożarowo niebezpieczne to wszystkie czynności techniczne, w trakcie których istnieje realne ryzyko zaprószenia ognia, powstania wysokiej temperatury, iskrzenia lub użycia otwartego ognia. W praktyce są to prace takie jak: spawanie gazowe i elektryczne, cięcie metali przy użyciu palników, lutowanie, szlifowanie z użyciem tarcz ściernych, prace z opalarkami, a także suszenie z użyciem promienników podczerwieni.

Najczęściej spotyka się je w następujących sektorach:

• przemysł energetyczny (np. remonty kotłów, spawanie konstrukcji nośnych w elektrowniach),

• budownictwo (m.in. montaż konstrukcji stalowych, cięcie zbrojenia),

• przemysł petrochemiczny (naprawy rurociągów, zbiorników),

• infrastruktura kolejowa i drogowa (modernizacje mostów, wiaduktów),

• przemysł stoczniowy (cięcie blach, łączenie sekcji kadłubów statków),

• sektor magazynowy i logistyczny (konserwacja systemów nośnych).

Ze względu na wysokie ryzyko zapłonu, wykonywanie tych prac wymaga nie tylko zastosowania odpowiednich procedur bezpieczeństwa, ale także uzyskania stosownego pozwolenia na prace pożarowo niebezpieczne, wydawanego przez uprawnioną osobę. Samo ryzyko nie ogranicza się wyłącznie do miejsca wykonywania czynności – iskrzenie może doprowadzić do zapłonu materiałów palnych nawet w sąsiednich pomieszczeniach czy przestrzeniach technologicznych.

Podstawy prawne wydawania pozwoleń na prace pożarowo niebezpieczne

Regulacje dotyczące prac pożarowo niebezpiecznych mają swoje źródło w wielu aktach prawnych – zarówno ogólnokrajowych, jak i branżowych. Oto najważniejsze z nich:

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów – definiuje obowiązki właścicieli, zarządców i użytkowników w zakresie przeciwdziałania pożarom.

• Kodeks pracy, szczególnie art. 207 i art. 209¹ – nakładający na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpiecznych warunków pracy.

• Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej – określająca kompetencje osób uprawnionych do wykonywania czynności kontrolnych i prewencyjnych.

• Normy branżowe, np. PN-N-18001, ISO 45001, a także wewnętrzne instrukcje bezpieczeństwa pożarowego, które są częścią systemów zarządzania BHP w przedsiębiorstwach.

Zgodnie z obowiązującym prawem, każde miejsce pracy, w którym mają być prowadzone prace pożarowo niebezpieczne, powinno posiadać aktualną ocenę ryzyka zawodowego oraz procedurę awaryjną na wypadek pożaru. Co więcej, wymagane jest również oznaczenie stref zagrożenia wybuchem (jeśli dotyczy) oraz zastosowanie środków ochronnych, takich jak kurtyny ognioodporne, maty antyiskrowe czy czujniki temperatury.

W ramach przepisów obowiązkiem każdej jednostki organizacyjnej jest wyznaczenie osoby lub grupy osób posiadających odpowiednie kwalifikacje do wydawania pozwoleń. Muszą one mieć pełne rozeznanie w procedurach PPOŻ, znać specyfikę obiektu oraz rozumieć zagrożenia wynikające z prowadzenia tego typu działań. W kolejnym kroku przyjrzymy się, kto konkretnie może pełnić tę rolę.

Kto może wydać pozwolenie na prace pożarowo niebezpieczne

Wydanie pozwolenia na prace pożarowo niebezpieczne jest zadaniem odpowiedzialnym, obarczonym ryzykiem nie tylko administracyjnym, ale również karnym, jeśli dojdzie do wypadku wskutek niewłaściwej oceny zagrożenia. Dlatego prawo i wewnętrzne procedury organizacji dokładnie określają, kto może udzielić takiego zezwolenia. Nie ma jednej uniwersalnej instytucji ani osoby – uprawnienia te mogą przysługiwać różnym funkcjom w zależności od struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa oraz charakteru obiektu.

Najczęściej uprawnione do wydawania pozwoleń są następujące osoby:

• Kierownik zakładu, kierownik budowy lub obiektu – w przypadku mniejszych organizacji lub obiektów o nieskomplikowanej strukturze. Osoba ta musi znać specyfikę obiektu, aktualne warunki techniczne i zagrożenia.

• Inspektor ochrony przeciwpożarowej – szczególnie w większych zakładach przemysłowych, gdzie istnieje obowiązek zatrudnienia specjalisty ds. PPOŻ. Inspektor ten posiada kwalifikacje potwierdzone odpowiednim kursem i egzaminem państwowym.

• Koordynator BHP – w niektórych przypadkach decyzja może zostać podjęta wspólnie z inspektorem BHP, zwłaszcza gdy prace są realizowane w ramach szerszego planu robót niebezpiecznych.

• Osoba upoważniona na podstawie procedury wewnętrznej – w dużych koncernach czy na budowach wieloetapowych obowiązują specjalne procedury (permit-to-work), w ramach których wyznaczone osoby pełnią rolę tzw. „permit issuers”. Ich kompetencje są nadane przez dyrekcję lub zarząd jednostki.

Ważne jest, aby osoba wydająca pozwolenie:

• miała aktualną wiedzę z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz znała obowiązujące przepisy prawa,

• potrafiła prawidłowo ocenić ryzyko pożarowe związane z planowaną pracą,

• przeanalizowała otoczenie pod kątem obecności materiałów palnych, stref zagrożenia wybuchem, systemów gaszenia itp.,

• upewniła się, że wszystkie środki zapobiegawcze zostały wdrożone przed rozpoczęciem pracy,

• współdziałała z jednostkami ochrony przeciwpożarowej (jeśli jest taka potrzeba).

Należy podkreślić, że samo uprawnienie formalne nie wystarczy – w praktyce bardzo ważne jest doświadczenie, świadomość ryzyka oraz znajomość konkretnego środowiska pracy. Dlatego też wiele organizacji prowadzi wewnętrzne szkolenia certyfikujące osoby upoważnione do wydawania pozwoleń na prace pożarowo niebezpieczne. To nie tylko formalność, ale realny element systemu zarządzania bezpieczeństwem.

Jak wygląda procedura wydawania pozwolenia – krok po kroku

Proces wydania pozwolenia na prace pożarowo niebezpieczne jest z reguły ustandaryzowany i zawiera szereg kroków mających na celu eliminację lub zminimalizowanie zagrożeń. Poniżej przedstawiono typowy przebieg tej procedury w formie punktowej:

• Zgłoszenie zapotrzebowania – wykonawca lub dział techniczny informuje odpowiednią osobę (np. koordynatora prac) o zamiarze przeprowadzenia prac pożarowo niebezpiecznych.

• Ocena ryzyka i wizja lokalna – osoba uprawniona przeprowadza analizę miejsca pracy, identyfikuje zagrożenia, obecność materiałów palnych, wentylację, możliwe drogi rozprzestrzeniania się ognia.

• Ustalenie środków zabezpieczających – określa się konkretne działania prewencyjne: dostępność gaśnic, demontaż materiałów łatwopalnych, zabezpieczenie szczelin, monitorowanie atmosfery pod kątem obecności gazów palnych.

• Wypełnienie formularza pozwolenia – dokument zawiera dane wykonawcy, lokalizację prac, czas ich trwania, typ wykonywanych działań oraz opis zabezpieczeń.

• Instruktaż dla wykonawców – osoba wydająca pozwolenie przeprowadza szkolenie z zasad bezpiecznego prowadzenia prac oraz postępowania w razie zagrożenia.

• Wydanie pozwolenia i rozpoczęcie prac – po zatwierdzeniu wszystkich elementów, pozwolenie zostaje podpisane i przekazane wykonawcy.

• Nadzór nad pracami – w trakcie ich trwania osoba nadzorująca (często ta sama, która wydała pozwolenie) kontroluje zgodność z procedurą i reaguje na ewentualne odstępstwa.

• Zamknięcie pozwolenia – po zakończeniu prac przeprowadza się kontrolę miejsca, usuwa zabezpieczenia i formalnie zamyka dokumentację.

Dokładność w przestrzeganiu tej procedury ma kluczowe znaczenie – nawet najmniejsze odstępstwo może mieć poważne konsekwencje. Dlatego organizacje często wykorzystują cyfrowe systemy pozwoleniowe, które pozwalają automatyzować część procesu i rejestrować całą historię działań, co ułatwia audyty i ewentualne dochodzenia po incydentach.

Więcej: dyżur wozu strażackiego.